Duygudurumu Bozukluklarının Tedavisinde Yapay Zekâ Kontrollü İmplant Testleri
02.03.2018
Nature Dergisinde yer alan bir makaleye göre Amerikan Ordusu İleri Düzey Araştırmalar Ofisi’nin (DARPA) desteklediği araştırma ekipleri, nöral aktiviteleri kaydeden ve otomatik olarak beynin olağan düzeyde çalışmasını sağlayarak mental hastalıkları tedavi etmeye yarayacak teknolojiler üzerinde çalışıyor.
İnsan beynine yerleştirilen yeni nesil nöral implantlarla kişiye elektrik akımı verilmesi ve bunun kişinin duygularını ve davranışlarını tedavi etmesi üzerine gerçekleştirilen çalışmalar, ilk kez insan denekler üzerinde deneniyor. İki araştırma takımının üzerinde çalıştığı, duygudurum bozukluklarının kaydedilmesi ve tedavi edilmesi odaklı ilk testler yakın zamanda başladı. Tasarlanan cihazların beyine göndereceği elektrik akımlarıyla mental hastalıkları bulunan kişilerin acı çekmeden tedavi edilebileceği öngörülüyor.
Nörobilim Birliği’nde (SfN) kısa bir süre önce yapılan sunumla beraber açığa çıkan projede, geliştirilmekte olan tedavi yönteminin terapiye ve ilaçlara direnen hastalıklara karşı bir çözüm olabileceği ifade edilmiştir. Tedavi yöntemi ile ilgili etik tartışmalara yol açan sunumda da belirtildiği üzere, henüz net veriler sunan gerçek zamanlı tedavi yöntemi bulunmadığı için etik tartışmasına girilmesine gerek olmadığı ifade edilmiştir.
Üzerinde çalışılan tedavi yöntemini genel olarak açıklamak gerekirse, bir beyin implantının kullanımı, derin beyin stimülasyonu olarak ifade ediliyor. Bu yöntem bir süredir Parkinson hastalığı başta olmak üzere pek çok mental hastalığın tedavisi, önlenmesi veya frenlenmesi sırasında denenen bir yöntem olarak biliniyor. Ancak burada farklı olan durum, araştırma ekiplerinin ilk kez duygudurum bozuklukları için kullanılmasını sağlamaya çalışıyor olmaları. Buna benzer bir konu da daha önceki yıllarda gerçekleştirilen bir çalışmada kronik depresyon hastası 90 kişi ile bir yıl süren çalışmanın sonunda net bir gelişimin elde edilemediği ifade ediliyor1.
Araştırmacıların ifadelerine göre tasarlanmış implantların önceki araştırmaların aksine başarılı olabileceği çünkü hazırlanan cihazlar tamamen mental hastalıklar ve duygudurum bozukluklarının tedavisi için üretilmiş. Ayrıca, yeni nesil cihazlar yalnızca ihtiyaç duyulduğunda çalışır hale geliyor, oysa eski nesil implantlar daima çalışmaya devam ediyor.
California Üniversitesi’nde nörobilim uzmanı olan ve aynı zamanda projelerden birinin başında olan Edward Chang’ın ifade ettiğine göre tasarlamış oldukları cihazın limitleri hakkında pek çok veri elde etmiş durumdalar ve söz konusu verilerin ışığında cihazlarının arzu edilen sonuca ulaşacağına inanıyorlar.
DARPA’nın desteklediği, California Üniversitesi ve Massachusetts General Hastanesi ekiplerinin sürdürdüğü çalışmaların temel hedefi depresyon ve post travmatik bozuklukları olan kişilerin beyin aktivitelerini kaydetmek ve beynin tedavisini sağlayacak elektrik akımlarını sağlamaktır. Çalışmanın ilk olarak depresyon ve post-travmatik bozuklukları olan askerleri ve gazileri tedavi etmede kullanılacağı ifade ediliyor.
Çalışmalarını sürdüren iki grup da an itibariyle teknolojilerini epilepsi hastalarıyla çalışarak geliştirmeye devam ediyor. Epilepsi hastalarının beyinlerine yerleştirilen implantlar ile beynin aktivitelerini ve hastaların geçirdikleri ataklar takip ediliyor ve cihazın kriz anlarında devreye girerek kişiyi tedavi etmeye çalışması öngörülüyor. Bu alandaki diğer implant çalışmalarında ise cihazlar devamlı aktif halde olduğundan yararından çok zararının olabileceği dile getiriliyor.
Duygudurum bozukluklarının tedavisi için çalışmalar sürerken bir yandan da bu tedavi yönteminin hastalar üzerinde nasıl sonuçlar doğuracağı da tartışılıyor. Baylor Üniversitesi’nden Psikiyatrist Wayne Goodman’a göre üzerinde çalışılan cihazlar ileride duygudurum bozukluklarının tedavisinde uzun dönemde pozitif sonuçların alınmasını sağlayabilir. Goodman’a göre üzerinde çalışılan tedavi yönteminin bir diğer olumlu yanı da tedavinin kişiye özel bir hale dönüşecek olması olacak. Yani cihazlar elde ettikleri verilere göre beyne elektrik akımı gönderecek. Bunun dışında Goodman burada önemli bir noktaya da dikkat çekiyor: “Duyguların doğru bir şekilde ayarlanması lazım”. Burada ifade edilen şey, kronik bir depresyon hastası asık suratla dolaşırken tedaviyle birlikte zamanla sırıtmaya hatta kahkaha atmaya başlaması gibi uç noktalarda değişimlerin yaşanmaması gerektiğidir. Tıpkı terapide olduğu gibi tedavinin bir zamana yayılması ve uç değişimlerin yaşanmaması gerektiğini söylüyor Wayne Goodman.
Nature Dergisi Kasım 2017, 551. Sayı, ss. 549 – 550.
Referans
- Holtzheimer, P.E., et al. Lancet Psychiatry. 4(11):839–849. (2017)