Ülkemizde ilaçların fiyatlandırılması 2004 yılından beri referans fiyat sistemine göre yapılmaktadır. Uygulanan sisteme göre ilaç fiyatları, Sağlık Bakanlığının belirlediği Avrupa’daki beş ülke (Fransa, İspanya, İtalya, Portekiz, Yunanistan) ve ilaçların ithal edildiği ülke ile “seri serbest bırakma”nın yapıldığı ülke arasından en düşüğü seçilerek belirlenmektedir.
Bu ülkelerdeki Avro fiyatının Türk Lirası’na çevrilmesi için güncel avro kuru yerine yine Fiyat Değerlendirme Komisyonu tarafından açıklanan sabit bir avro kuru kullanılmaktadır. Bu sabit kur ise Sağlık Bakanlığının ilgili mevzuatlarına, göre belirlenmektedir. Beşeri tıbbi ürünlerin fiyatlandırılma mevzuatına göre, her yıl için kullanılacak sabit avro kuru bir önceki yılın yıllık ortalamasının belirli bir katsayısı kullanılarak belirlenmektedir. 2018 yılına kadar kullanılan %70 katsayısı, 2019 yılı itibariyle %60 olarak güncellenmiştir. 2019 yılı için 1 sabit avro kur değeri 3,9710 Türk Lirası olması gerekirken, yeni kurun geçerli olmasından hemen önce yapılan mevzuat değişikliği ile 3,4037 Türk Lirası olarak belirlenmiştir. Bu değişiklik ile gerçek avro kuru sabit avro kurunun yaklaşık iki katına kadar ulaşmıştır. 2020 yılı için ise sabit avro kuru 3,8155 TL olarak açıklanmıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu da ilaçları geri öderken bu fiyatların üzerine kamu kurum ıskontoları uygulamaktadır. Bugün Avrupa’daki en düşük fiyatlara sahip olan Yunanistan ile karşılaştırıldığında ülkemizdeki geri ödeme fiyatları sabit kur ve zorunlu kamu kurum ıskontoları sebebiyle, Yunanistan’daki fiyatın dörtte birine kadar düşebilmektedir. Söz konusu fiyat politikaları yenilikçi ilaçların ülkemizdeki hastalara sunulmasında ve piyasada mevcut ilaçların sürdürülebilirliğinin sağlanmasında her geçen gün daha fazla güçlüğe sebep olmaktadır.
Global bütçe uygulaması 2012’de sona ermesine rağmen fiyatlandırmada kullanılan sabit avro değeri 2015’e kadar güncellenmemiştir. 2015 yılında yapılan mevzuat değişikliğiyle birlikte dönemsel avro değerinin hesaplama yöntemi değiştirilmiş ve bu tarihten sonra her yılın başında bir önceki senenin ortalama avro kurunun belirli bir oranı fiyatlandırmada sabit avro değeri olarak kullanılmaya başlanmıştır. 2016 ve 2017 yıllarında avro değişimi ilaç sabit kuruna yansıtılırken, 2018 yılında uyarlama %23 olması gerekirken %15 ile sınırlandırılmıştır. Diğer taraftan, %70 olan sabit avro kuru katsayısı 2019 yılında %60 seviyesine indirilmiştir. Yıllık kur güncellemesine günler kala yapılan bu değişiklikler öngörülebilirlik açısından sorunlar yaşanmasına neden olmuştur. 2020 yılında avro değişimi ilaç sabit kuruna, mevzuatın gerektirdiği şekilde yansıtılmıştır.
2018 yılında AIFD’nin IQVIA’ya yaptırdığı çalışmaya göre, 2010-2017 yılları arasında dünyada yeni çıkan ve hastaların erişim sağlayabildiği her beş molekülden sadece biri Türkiye’de ruhsatlanıp geri ödemeye alınmıştır. Yenilikçiliğe erişimde yaşanan bu sorunun önüne geçmek için 2007 yılından beri hasta başvuruları doğrultusunda TEB (Türk Eczacılar Birliği) ve sonradan İbn-i Sina Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi ve Uluslararası Sağlık Hizmetleri A.Ş. aracılığıyla yurtdışından Türkiye’de pazarda bulunmayan yenilikçi ilaçlar getirilmekte ve hastalara ulaştırılmaktadır. Bu yolla getirilen ilaçlar Sağlık Bakanlığı onayı ile SGK tarafından “yurt dışı ilaç listesi”ne dahil edilerek geri ödenmektedir. Yurt dışı ilaç listesi üzerinden sağlanan ilaçlar toplam kamu ilaç harcamasında giderek artan bir yer tutmaktadır.
